ویروس و دوره نهفتگی آن

تصویر: ویروس‌های مختلف دوره‌های نهفتگی متفاوتی دارند به همین خاطر بعضی از آن‌ها سریع‌تر از انواع دیگر شما را بیمار می‌کنند.
 
مراقبین سلامت پس از کار در مناطق آلوده به ویروس ابولا، می‌بایستی به مدت 21 روز خود را قرنطینه کنند. این مدت حداکثر زمان دوره‌ی نهفتگی ویروس ابولا است و در صورت آلودگی، پس از طی این مدت علائم بیماری بروز می‌کند. سایر ویروس‌ها دوره‌های کمون متفاوتی دارند.
 
اصطلاح "دوره‌ی کمون" به مدت زمان بین ورود ویروس به بدن میزبان تا زمان بروز اولین علائم بیماری گفته می‌شود. اما چرا ویروس‌ها دوره‌ی نهفتگی دارند؟ و چرا مدت زمان این دوره از فردی به فرد دیگر متفاوت است؟
 از آن جایی که تب نخستین علامتی است که نشان می‌دهد تعداد ویروس به قدری در بدن فرد بالا رفته است که قابلیت آلوده کردن سایر افراد را دارد، پایش افراد از نظر تب دو بار در روز کفایت می‌کند.دوره‌‌ی نهفتگی ویروس‌ها تحت تأثیر سرعت تکثیر و رشد ویروس، میزان آسیب پذیری و پاسخ ایمنی بدن فرد میزبان به ویروس، دوز ویروس وارد شده به بدن و راه آلودگی است.
 

ویروس ابولا چگونه باعث بیماری زایی می‌گردد؟

دور‌ه‌ی نهفتگی ویروس ابولا به تمامی این عوامل، بستگی دارد. به عنوان مثال، تلقیح مستقیم ویروس به پوست از طریق استفاده از سوزن مشترک یا آسیب تصادفی سر سوزن، باعث می‌شود ویروس در بدن میزبان دوره‌ی نهفتگی کوتاه‌تری داشته باشد. زمانی که انتقال ویروس از طریق مایعات آلوده‌ی بدن به غشای مخاطی صورت می‌گیرد، این دوره طولانی‌تر است.
 
ویروس ابولا می‌تواند هر کدام از سلول‌های بدن میزبان را که دارای نوع خاصی از انتقال دهنده‌ی کلسترول هستند، آلوده نماید. اما با  ورود ویروس به بدن از طریق غشای مخاطی یا بریدگی پوست، ویروس ابتدا باید سلول‌های ایمنی بدن را آلوده کند زیرا این سلول‌ها می‌توانند ویروس را به سایر قسمت‌های بدن منتقل نمایند.
 
بنابراین مهم ‌ترین سلول ‌هایی که ویروس در ابتدای ورود به بدن آلوده می‌کند، سلول‌های ایمنی هستند که ویروس را به غشای رگ‌های خونی، کبد و طحال منتقل می‌کنند.
 ویروس هاری دوره‌‌ی نهفتگی بین 30 تا 100 روز دارد.پس از آلوده شدن سلول‌های ایمنی، ویروس قادر به تکثیر در سلول و استفاده از آن جهت انتقال به سایر قسمت‌های بدن است. هنگامی که تعداد ویروس‌ها در سلول به حد کافی رسید، سلول را پاره می‌کنند یا از سلول به بیرون جوانه می‌زنند تا سلول‌های اطراف را نیزآلوده کنند. این چرخه به همین صورت ادامه پیدا می‌کند و در نهایت تعداد زیادی از سلول‌ها از بین می‌روند و اندام حیاتی از کار می‌افتد.
 
در حالی که این اتفاقات در بدن رخ می‌دهد، بدن شروع به مبارزه با ویروس از طریق تولید واسطه‌های شیمیایی می‌نماید و به این طریق تکثیر ویروس و تحریک بیشتر سیستم ایمنی را کنترل می‌کند. این واسطه‌های شیمیایی موادی به نام کموکین‌ها و سایتوکین‌ها هستند، اگرچه این مواد می‌توانند مفید باشند اما در عین حال ممکن است به بدن فرد میزبان آسیب برسانند.
 
ویروس ابولا باعث تولید حجم زیادی از این مواد شیمیایی می‌گردد که باعث التهاب سیستمیک و سراسری در بدن فرد میزبان می‌شود. از آن جایی که نوعی سلول ایمنی آلوده شده است، بدن فرد نمی‌تواند پاسخ ایمنی متناسبی برای هدف قرار دادن ویروس خاصی ایجاد کند.
 
در عوض گلبول‌های سفید خون، که معمولاً ویروس‌های مهاجم را شناسایی و نابود می‌کنند، به دلیل پاسخ ایمنی ایجاد شده از بین می‌روند. ویروس ابولا به این صورت پاسخ ایمنی بدن را فلج می‌کند و بدن فرد قادر به مبارزه با عفونت نیست.
 
سلول‌هایی که ویروس را شناسایی می‌کنند، موادی شیمیایی به نام سیتوکین‌ها و کموکین‌ها ترشح می‌کنند و آسیب وارده به رگ‌های خونی و سلول‌های کبدی در اثر این مواد شیمیایی التهابی باعث بروز علائم بیماری ابولا می‌گردد. این علائم شامل بثورات جلدی، استفراغ، اسهال و خونریزی است.
 
زمانی که ویروس تولید واسطه‌های شیمیایی را به اندازه‌ی کافی تحریک کند و تعداد زیادی از سلول‌های رگ‌های خونی یا سلول‌های کبدی آلوده ‌شوند، علائم بیماری ابولا بروز پیدا می‌کند.
 سلول‌هایی که ویروس را شناسایی می‌کنند، موادی شیمیایی به نام سیتوکین‌ها و کموکین‌ها ترشح می‌کنند.آلودگی و عفونت سلول‌های متعدد در بدن و به دنبال آن تکثیر ویروس امری زمانبر است. تا زمانی که تعداد سلول‌های ویروس در بدن کم باشد، قابل شناسایی و انتقال نیستند. به همین دلیل این زمان، با عنوان دوره‌ی نهفتگی ویروس شناخته می‌شود.
 

سایر ویروس‌ها

ویروس آنفلونزا از طریق هوا منتقل می‌گردد و از راه دهان یا بینی وارد بدن می‌شود. این ویروس با سرعت بالا سلول‌های دستگاه تنفسی را آلوده نموده و در این سلول‌ها تکثیر می‌یابد. با افزایش تعداد ویروس‌ها در بدن، علائم بیماری نیز بروز می‌کند.
 
این ویروس نیاز به مهاجرت به قسمت‌های دیگر بدن ندارد، و به همین دلیل دوره‌ی نهفتگی آن تنها در حد یک یا دو روز است. در صورت آلودگی مغز یا اندام حیاتی دیگری دور از محل ورود ویروس، این دوره طولانی‌تر می‌گردد.
 
از سویی دیگر، ویروس هاری دوره‌‌ی نهفتگی بین 30 تا 100 روز دارد. در شرایط نادر، این دوره تا سال‌ها طول کشیده است. این ویروس معمولاً از طریق محل زخم وارد بدن می‌گردد و در طول اعصاب محیطی حرکت می‌کند تا به مغز برسد و باعث التهاب بافت مغزی می‌شود.
 
در صورت ورود ویروس به چهره، دوره‌ی نهفتگی نسبت به زمانی که از طریق اندام‌ها وارد شود، کوتاه‌تر است. بنابراین هر چه محل عفونت اولیه از پاسخ میزبان دورتر باشد، یا فاصله‌ی محل ورود ویروس تا آسیب بافتی که منجر به بروز علائم می‌گردد، بیشتر شود، انتظار داریم مدت زمان نهفتگی ویروس نیز طولانی‌تر باشد.
 
در طی دوره‌ی نهفتگی بسته به نوع ویروس، بیماری می‌تواند مسری باشد یا نباشد.
 مهم ‌ترین سلول ‌هایی که ویروس در ابتدای ورود به بدن آلوده می‌کند، سلول‌های ایمنی هستند. در مورد ویروس ابولا، مقدار ویروس موجود در مایعات بدن در طی دوره‌ی نهفتگی، به قدری کم است که تست‌های مولکولی نیز نمی‌توانند آن را تشخیص بدهند. بنابر این عملاً امکان انتقال آن به سایرین وجود ندارد، به خصوص که انتقال آن نیاز به بروز علائم دارد.
 
اما ویروس‌هایی که در طول دوره‌ی نهفتگی به میزان زیادی در بدن فرد مبتلا وجود دارند، ممکن است از بین بروند. برای مثال، روتاویروس‌ها عامل اصلی اسهال در نوزادان هستند و به این ترتیب از بدن دفع می‌شوند. همچنین ویروس‌های فلج اطفال نیز قبل از شروع علائم از بین می‌روند.
 
با توجه به این حقیقت که ویروس ابولا در دوره‌ی نهفتگی مسری نیست، قرنطینه‌ی افراد آلوده‌ی بی علامت غیر ضروری است. از آن جایی که تب نخستین علامتی است که نشان می‌دهد تعداد ویروس به قدری در بدن فرد بالا رفته است که قابلیت آلوده کردن سایر افراد را دارد، پایش افراد از نظر تب دو بار در روز کفایت می‌کند.
 اصطلاح "دوره‌ی کمون" به مدت زمان بین ورود ویروس به بدن میزبان تا زمان بروز اولین علائم بیماری گفته می‌شود.منبع: گرانت هیل کاوتورن، University of Sydney، آرینجای بانرجی، University of Saskatchewan